Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir? Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), tekrarlayan ve istenmeyen düşünceler, ya da görüntüler (obsesyon) ve bu obsesyonlara yanıt olarak gelişen tekrarlayan davranışlar veya zihinsel eylemler (kompulsiyon) ile karakterize, psikiyatrik bir bozukluktur. Bu durum, kişinin günlük yaşamını ve normal işlevselliğini önemli ölçüde bozabilir. OKB, her yaşta görülebilir, ancak genellikle genç yetişkinlik döneminde başlar.
Obsesyonlar: Obsesyonlar, kişinin zihninde istemeden sürekli tekrar eden, rahatsız edici düşünce, dürtü veya imajlardır. Bu düşünceler genellikle korku, endişe veya rahatsızlık yaratır ve kişi genellikle bu düşünceleri durdurmak veya kontrol etmek için çaba gösterir. Obsesyonlar genellikle belirli bir tema etrafında yoğunlaşır. Bu temalar arasında temizlik veya kontaminasyon korkuları, düzen ve simetri ihtiyacı, hoarding (eşya biriktirme), ahlaki veya dini düşünceler ve cinsel düşünceler bulunabilir.
Kompulsiyonlar: Kompulsiyonlar, bir obsesyonu hafifletmek veya önlemek amacıyla kişinin kendini yapmak zorunda hissettiği tekrarlayan davranışlar veya zihinsel eylemlerdir. Kompulsiyonlar genellikle belirli bir şekilde veya belirli bir sayıda bir çok kez gerçekleştirilir. Örnek kompulsiyonlar temizlik veya yıkama ritüelleri, kontrol ritüelleri, sayma, düzenleme, biriktirme ve tekrarlayan dua okuma veya kelime söyleme olabilir. Bu davranışlar genellikle geçici bir rahatlama sağlar, ancak obsesyonlar genellikle kısa sürede geri döner.
OKB Gidişatı Nasıldır?
Rahatsızlık sürecinde obsesyon ve kompulsiyonlar artıp azalabilir, şekil değiştirebilir ya da uzun zamandır olmayan bir obsesyon tekrar ortaya çıkabilir.
OKB kişide bir çok kayıba neden olur. Zaman ve enerji kaybı, maddi kayıplar, ilişkilerde bozulmalar, sosyal kısıtlılıklar ve verimlilikte azalma bunların başlıcasıdır. Ayrıca tedavi edilmeyen durumlarda başta depresyon olmak üzere ek psikiyatrik bozukluklar ya da dermatit gibi (yıkamaya bağlı) ek fiziksel hastalıklar da gelişebilir.
Neden OKB Oluşur? OKB'nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik, biyolojik, çevresel ve psikolojik faktörlerin bir kombinasyonunun rol oynadığı düşünülmektedir. Beynin belirli alanlarındaki anormal aktivite, OKB belirtileri ile ilişkilendirilmiştir. Stresli yaşam olayları ve bazı kişilik özellikleri de OKB riskini artırabilir.
Tanı ve Tedavi Süreci OKB genellikle klinik bir değerlendirmeye dayanılarak teşhis edilir. Bu değerlendirme, kişinin obsesyonları ve kompulsiyonları hakkında ayrıntılı bir anamnezi ve bu belirtilerin kişinin yaşam kalitesi ve işlevselliği üzerindeki etkisini ve psikiyatrik muayeneyi içerir ve mutlaka bir psikiyatri uzmanı tarafından yapılmalıdır.
OKB'nin tedavisi genellikle psikoterapi, ilaçlar veya her ikisinin bir kombinasyonunu içerir. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), özellikle maruz kalma ve tepki önleme (ERT) tekniklerinin, OKB tedavisinde etkili olduğu gösterilmiştir.
OKB’de kompulsif davranışların engellenmesi tedavinin çok önemli bir kısmını oluşturmaktadır çünkü tekrarlayıcı eylemlerin devam etmesi, kişide kompulsif eylem olmadan sıkıntının azalmayacağı şeklinde yanlış bir algıya neden olur. Kompulsif eylem yapılmadan da yeterli süre beklendiğinde ve sıkıntıya katlanıldığında bir süre sonra sıkıntı hissi geçecektir ve hastanın bunun farkına varması önemlidir. Yine önemli bir nokta kişinin obsesyonlarla savaşmasının önlenmesidir. Çünkü obsesyonla savaşmak obsesyonun önemini arttırmakta yani hastalığı beslemektedir.
İlaç tedavisi, genellikle antidepresanlar, anksiyete ilaçları, ve bazı durumlarda düşük doz antipsikotikleri kapsar. Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI), genellikle ilk tercih edilen ilaç sınıfıdır ve iyi tolere edilir. Trisiklik antidepresanlar da OKB’de etkinliği yüksek olan diğer bir antidepresan grubudur. Her iki grup da serotonin dengesini sağlayarak etkisini gösterir. Belirtilerin şiddeti, hastalığın gidişatına göre bu ilaçlar anksiyolitik ya da antipsikotiklerle birlikte kullanılır.
OKB'nin tedavisi genellikle zaman alır ve sabır gösterilmelidir. Belirtiler tamamen ortadan kalkmış olsa bile, devam eden tedavi ve takip önemlidir. Bununla birlikte, etkili tedavi ile çoğu kişi OKB belirtilerini yönetebilir ve sağlıklı, üretken bir yaşam sürdürebilir.